Akciğer Kanseri

Teşhis
Akciğer kanserinin erken evrede teşhisi, hastalığın gidişatını belirleyici bir faktördür. Ancak hastalık genellikle belirgin bir belirti vermeden ilerlediği için çoğunlukla ileri evrelerde tanı konur. Teşhis süreci genellikle bir dizi tıbbi test, görüntüleme ve biyopsi işlemlerini içerir.
1. Görüntüleme Yöntemleri:
• Akciğer grafisi (röntgen): Genellikle ilk basamak görüntüleme yöntemidir. Akciğerde anormal bir kitle ya da nodül olup olmadığını gösterebilir.
• Bilgisayarlı tomografi (BT): Röntgene kıyasla çok daha detaylı görüntüler sağlar. Tümörün boyutu, yeri ve yayılımı hakkında bilgi verir.
• Manyetik rezonans görüntüleme (MR): Özellikle beyin gibi diğer organlara yayılımı değerlendirmek için kullanılır.
• Pozitron emisyon tomografisi (PET): Kanserli hücrelerin metabolik aktivitesini gösterir ve vücuttaki yayılımı tespit etmeye yardımcı olur.
2. Balgam Sitolojisi: Hastadan alınan balgam örneklerinde kanser hücrelerinin varlığı mikroskop altında incelenir. Merkezî yerleşimli tümörlerde faydalı olabilir.
3. Biyopsi: Tanıyı kesinleştirmek için dokudan örnek alınması gerekir. Biyopsi, çeşitli yollarla gerçekleştirilebilir:
• Bronkoskopi ile biyopsi: Bronkoskop adı verilen ince bir tüp aracılığıyla akciğere girilerek örnek alınır.
• İnce iğne aspirasyon biyopsisi: BT rehberliğinde ya da ultrason eşliğinde, deriden iğneyle girilerek tümörden örnek alınır.
• Cerrahi biyopsi: Kapalı (VATS) ya da açık cerrahi yöntemlerle daha büyük doku örnekleri alınabilir.
4. Moleküler ve Genetik Testler: Biyopsi materyali üzerinde yapılan testlerle tümörde EGFR, ALK, ROS1 gibi mutasyonların varlığı araştırılır. Bu testler hedefe yönelik tedavi seçeneklerinin belirlenmesinde önemlidir.
Evreleme
Akciğer kanseri evrelendirmesi, hastalığın yayılım düzeyini belirlemek ve uygun tedavi stratejilerini planlamak açısından büyük önem taşır. Akciğer kanserinde iki ana evreleme sistemi kullanılır:
1. Küçük Hücreli Dışı Akciğer Kanseri (KHDAK) için TNM Sınıflaması:
• T (Tümör): Tümörün boyutu ve çevre dokulara yayılımı değerlendirilir.
• N (Nod): Yakın veya uzak lenf nodlarına yayılım araştırılır.
• M (Metastaz): Kanserin uzak organlara (kemik, karaciğer, beyin, vb.) sıçrayıp sıçramadığı belirlenir.
KHDAK evreleri genellikle şu şekilde sınıflandırılır:
• Evre I: Tümör sadece bir akciğerde ve lenf nodlarına yayılmamış.
• Evre II: Tümör komşu lenf nodlarına yayılmış olabilir.
• Evre III: Kanser göğüs içindeki daha uzak lenf nodlarına yayılmıştır.
• Evre IV: Tümör diğer organlara (beyin, kemik, karaciğer) metastaz yapmıştır.
2. Küçük Hücreli Akciğer Kanseri (KHAK) için sınıflama:
• Sınırlı hastalık: Kanser sadece bir akciğerle sınırlı ve yakın lenf nodlarına yayılmıştır.
• Yaygın hastalık: Kanser, göğüs dışına veya diğer organlara yayılmıştır.
________________________________________
Tedavi Yöntemleri
Tedavi seçimi, tümörün tipi (KHDAK veya KHAK), evresi, hastanın genel sağlık durumu ve tümörün genetik özelliklerine bağlı olarak yapılır.
1. Cerrahi Tedavi
KHDAK’nin erken evrelerinde (genellikle Evre I ve II) cerrahi ile tümörün çıkarılması önerilir. Cerrahi teknikler:
• Lobektomi: Akciğerin bir lobunun çıkarılması
• Pnomonektomi: Tüm bir akciğerin çıkarılması
• Segmentektomi veya wedge rezeksiyon: Daha küçük tümörler için sınırlı cerrahi girişimler
2. Radyoterapi
• Erken evrede cerrahiye uygun olmayan hastalarda küratif amaçlı kullanılabilir.
• İleri evrede ise palyatif amaçla (ağrıyı, nefes darlığını azaltmak vb.) uygulanır.
• Stereotaktik vücut radyoterapisi (SBRT): Erken evrede, cerrahiye uygun olmayan hastalarda yüksek doz, hassas ışın uygulaması yapılır.
3. Kemoterapi
• Hem KHDAK hem de KHAK için önemli bir tedavi seçeneğidir.
• KHAK’de, çoğunlukla yaygın hastalık evresinde birincil tedavidir.
• KHDAK’de adjuvan, neoadjuvan ya da palyatif amaçla kullanılır.
• Sıklıkla kullanılan ilaçlar: cisplatin, carboplatin, etoposid, paclitaxel, docetaxel
4. Hedefe Yönelik Tedavi
Tümörün genetik yapısına göre planlanır. EGFR, ALK, ROS1, BRAF gibi mutasyonlara sahip hastalar bu tedavilerden fayda görebilir.
• EGFR inhibitörleri: Erlotinib, gefitinib, osimertinib
• ALK inhibitörleri: Crizotinib, alectinib
• Hedefe yönelik tedaviler, genetik olarak uygun hastalarda kemoterapiye kıyasla daha etkili ve daha az yan etkili olabilir.
5. İmmünoterapi
İmmün sistemin kanseri tanımasını ve yok etmesini sağlayan tedavilerdir. PD-1/PD-L1 inhibitörleri en yaygın kullanılan ajanlardır.
• Atezolizumab, nivolumab, pembrolizumab gibi ilaçlar hem monoterapi hem kemoterapi ile kombine şekilde kullanılabilir.
• Genellikle PD-L1 düzeyi yüksek hastalarda daha etkilidir.
________________________________________
Yaşam Tarzı ve Destekleyici Yaklaşımlar
Akciğer kanseri tanısı alan bireylerde tedavi kadar yaşam tarzı düzenlemeleri ve psikososyal destek de önemlidir. Hastanın sigarayı bırakması, sağlıklı beslenmesi ve fiziksel aktiviteye teşvik edilmesi tedavi başarısını artırabilir.
Destekleyici tedaviler arasında:
• Ağrı yönetimi
• Solunum desteği
• Beslenme desteği
• Psikolojik danışmanlık yer alır
________________________________________
Sonuç
Akciğer kanseri, tüm dünyada önemli bir halk sağlığı sorunudur. Erken tanı, etkin bir evreleme ve bireye özgü tedavi planlaması, hastalığın seyri üzerinde doğrudan etkilidir. Günümüzde moleküler düzeydeki gelişmeler sayesinde kişiselleştirilmiş onkolojik tedaviler artmakta ve sağkalım oranlarında anlamlı iyileşmeler sağlanmaktadır. Ancak sigara kullanımının önlenmesi, toplumun bilinçlendirilmesi ve tarama programlarının yaygınlaştırılması hâlâ en etkili önleyici stratejilerdir.