Prostat Kanseri

Prostat Kanseri: Klinik Görünüm, Tanı Yöntemleri ve Güncel Tedavi Yaklaşımları
Giriş
Prostat kanseri, erkeklerde en sık tanı konulan malign neoplazmlardan biridir. Özellikle yaşam süresinin uzamasıyla birlikte görülme sıklığı da artış göstermektedir. Gelişmiş ülkelerde prostat kanserine bağlı mortalite oranlarında düşüş gözlense de, hastalığın erken tanısı ve etkin tedavisi halen önemli bir sağlık sorunu olarak karşımıza çıkmaktadır.

Epidemiyoloji ve Risk Faktörleri
Prostat kanseri, dünya genelinde erkeklerde akciğer kanserinden sonra en sık ölüme neden olan ikinci kanser türüdür. Hastalığın gelişiminde birçok çevresel ve genetik faktör rol oynamaktadır. Risk faktörleri arasında şunlar öne çıkar:

Yaş: Prostat kanseri riski yaşla birlikte belirgin biçimde artar. 65 yaş üzeri erkeklerde insidans daha yüksektir.

Aile öyküsü: Birinci derece akrabalarda prostat kanseri öyküsü bulunması, riski 2-3 kat artırır.

Genetik mutasyonlar: BRCA1, BRCA2 ve HOXB13 gen mutasyonları prostat kanseriyle ilişkilendirilmiştir.

Irk ve etnik köken: Afrika kökenli erkeklerde daha erken yaşta ve daha agresif formda prostat kanseri gelişme olasılığı yüksektir.

Yaşam tarzı: Doymuş yağ tüketimi, obezite ve hareketsiz yaşam tarzı da riski artıran etkenler arasındadır.

Patofizyoloji
Prostat kanseri, prostat bezinde bulunan epitel hücrelerinden kaynaklanır. En yaygın histolojik alt tipi adenokarsinomdur. Genellikle periferik bölgede geliştiği için dijital rektal muayene ile saptanabilir. Tümör hücrelerinin büyümesi, androjen hormonlarına (özellikle testosteron ve dihidrotestosteron) bağımlıdır. Bu nedenle hormon baskılayıcı tedaviler, tedavi planlamasında önemli bir yer tutar.

Klinik Belirtiler
Prostat kanseri genellikle asemptomatik seyredebilir. Klinik belirtiler hastalığın lokal veya metastatik evresine göre değişkenlik gösterir:

Lokal evre belirtileri:

İdrar akımında zayıflama

Noktüri (gece sık idrara çıkma)

İdrar yaparken yanma

İdrarda ya da menide kan (hematüri, hematospermi)

İleri evre belirtileri:

Pelvik veya bel bölgesinde ağrı

Kemik metastazlarına bağlı kemik ağrısı

Halsizlik, kilo kaybı, iştahsızlık

Tanı Yöntemleri
Prostat kanseri tanısı, klinik bulguların yanı sıra aşağıdaki yöntemlerle konur:

PSA (Prostat Spesifik Antijen) Testi: Kandaki PSA düzeylerinin yüksek olması, prostatta malignite olasılığını artırır. Ancak benign prostat hiperplazisi ve prostatit gibi durumlarda da artış gözlenebilir.

Dijital Rektal Muayene (DRM): Prostatın arka yüzeyinin elle değerlendirilmesini sağlar. Sertlik, nodül ya da asimetri saptanması şüphe uyandırır.

Görüntüleme Yöntemleri: Multiparametrik manyetik rezonans görüntüleme (mp-MRG), lezyonun lokalizasyonu ve evrelendirilmesi açısından değerlidir.

Prostat Biyopsisi: Tanının kesinleştirilmesi amacıyla ultrason eşliğinde prostat dokusundan örnek alınır. Gleason skoru ile tümörün derecesi belirlenir.

Evreleme
Prostat kanseri, TNM sınıflamasına göre evrelendirilir. Ek olarak, PSA düzeyi ve Gleason skoru da hastalığın biyolojik davranışını belirlemede yardımcıdır:

Düşük riskli: T1-T2a, PSA <10 ng/mL, Gleason ≤6

Orta riskli: T2b-T2c, PSA 10–20 ng/mL, Gleason 7

Yüksek riskli: T3a veya PSA >20 ng/mL, Gleason 8–10

Tedavi Seçenekleri
Prostat kanseri tedavisinde hedef, hastalığın yayılmasını engellemek, yaşam süresini uzatmak ve yaşam kalitesini korumaktır. Tedavi yaklaşımı kişiye özgü belirlenir.

1. Aktif İzlem / Bekle-Gör Yaklaşımı
Düşük riskli hastalarda tercih edilir. Belirli aralıklarla PSA takibi, DRM ve biyopsi yapılır. Tümör ilerleme göstermezse tedaviye gerek kalmaz.

2. Cerrahi Tedavi
Radikal prostatektomi, prostat bezinin ve çevresindeki dokuların çıkarılmasıdır. Laparoskopik veya robot yardımlı cerrahi teknikler tercih edilir.

3. Radyoterapi
Harici ışın tedavisi (EBRT) veya brakiterapi uygulanabilir. Özellikle lokalize hastalıkta küratif etkilidir.

4. Hormon Tedavisi
Androjen üretiminin baskılanması hedeflenir. LHRH agonistleri, antagonistleri veya orşiektomi gibi yöntemler kullanılır.

5. Kemoterapi ve Yeni Nesil Tedaviler
Metastatik ve kastrasyona dirençli prostat kanserinde uygulanır. Docetaxel, enzalutamide, abiraterone gibi ajanlar etkinliğini kanıtlamıştır.

Sonuç ve Öneriler
Prostat kanseri, bireyin yaşam kalitesini ve süresini etkileyebilen ciddi ancak yönetilebilir bir hastalıktır. Erken tanı için düzenli sağlık kontrolleri büyük önem taşır. Multidisipliner bir yaklaşım ile kişiselleştirilmiş tedavi planları, hastaların prognozunu belirgin şekilde iyileştirmektedir. Bilimsel gelişmeler ve moleküler düzeydeki yenilikler sayesinde gelecekte daha hedefe yönelik ve etkili tedavi seçenekleri sunulacaktır.